توانبخشی شناختی | CRT چیست ؟
بخشی از علوم شناختی که به مداخله و تقویت توانایی های شناختی می پردازد به اصطلاح توانبخشی شناختی | CRT نامیده می شود . در واقع، توانبخشی شناختی | CRT از مجموعه برنامه های هدفمندی تشکیل شده که با هدف ترمیم یا ارتقای کارکردهای شناختی مورد استفاده قرار می گیرد. ترمیم در اختلالات شناختی ، برای افرادی که مبتلا به یک اختلال شناختی یا رفتاری هستند و ارتقا ، برای تقویت کارکردهای شناختی در افراد که نیازهای تحصیلی یا حرفه ای خاص دارند، مطرح است. در سال های اخیر علوم شناختی وارد عرصه درمان نیز شده است.
توانبخشی شناختی | CRT رشته ای است که یک بال آن در توانبخشی است و بال دیگر آن در علوم شناختی. امروزه ما می توانیم از مدلسازی شناختی برای توانبخشی شناختی | CRT استفاده کنیم. یعنی کارکرد شناختی معیوب را به مدلی محاسباتی تبدیل کنیم و براساس آن مداخله توانبخشی شناختی | CRT را به کار گیریم.
همان گونه که می توان یک عضله را تقویت کرد، به مراتب راحت تر از آن می توان مغز را تقویت کرد. اگر فردی در عملکردی مهارت پیدا کند، ساختار مغزی درگیر در آن عملکرد تقویت می شود. پایه توانبخشی شناختی | CRT نیز بر این اصل استوار است. مغز یک ارگان انعطاف پذیر و تغییرپذیر است و می توان با توانبخشی شناختی | CRT مغز را ترمیم و تقویت کرد.
برای مثال کودکی را درنظر بگیرید که علائم نقص توجه و بیش فعالی و نشانه های رفتاری مانند افت تحصیلی، نافرمانی و پرخاشگری دارد با ارزیابی شناختی می توان متوجه شد که او در کدام بخش کارکرد شناختی دچار نقص است. برای مثال نقص در کنترل مهارت دارد یا حافظه فعال. در واقع نقص در رفتار برخاسته از نقص در کارکردهای شناختی است.
اجزای شناخت در توانبخشی شناختی | CRT چیست ؟
بعضی از اجزای شناخت که در توانبخشی شناختی | CRT مورد توجه قرار می گیرند و ارزیابی و درمان می شوند عبارتند از
- درک ( Perception )
- توجه ( Attention )
- حافظه ( Memory )
- زبان ( Language )
- تفکر (Thinking )
توانبخشی شناختی | CRT برای چه افرادی مفید است ؟
از آنجایی که ما در توانبخشی شناختی | CRT تلاش بر بهبود عملکرد های شناختی یک فرد می کنیم لذا در حیطه های زیادی این روش مفید می باشد از ارتقا عملکرد فرد از یک سطح پایه تا بهبود اختلالات مختلف وابسته مانند بیش فعالی | ADHD ، اختلال یادگیری | LD ، اوتیسم | Autism ، حتی ایجاد توانایی مدیریت مشکلات جسمی مانند فلج مغزی | CP و مشکلات جسمی که به همراه خود اختلالات شناختی می آورند مانند | MS مفید است .
ما در توانبخشی شناختی | CRT چه می کنیم ؟
در توانبخشی شناختی | CRT ابتدا باید طبق موارد بالا حیطه اختلال مشخص شود . که این فرآیند با انجام مصاحبه بالینی و تست ها و آزمون های مختلف انجام می پذیرد که واقعا یکی از حساس ترین نکات در توانبخشی شناختی | CRT می باشد .مثلا مشخص می شود که آیا این کودک یا بزرگسال بیش فعال ADHD / ADD در حیطه حافظه دچار بیشترین اختلال شده ، در حیطه توجه ، در حیطه تفکر بعد از مشخص شدن حیطه حال به جزئیات بیشتر پرداخته می شود که مثلا فردی که در حیطه توجه دچار آسیب شده در چه نوع توجه دچار اختلال شده است مثلا توجه انتخابی ، توجه ممتد و یا سایر موارد توجه که بعد از مشخص شدن این موارد حال مداخله با توجه به سطح و نوع مشکل شروع می شود.
درواقع مراحل توانبخشی شناختی | CRT به این صورت خواهند بود :
1- مصاحبه بالینی که همیشه ارزیابی های بالینی پایه و اساس مشخص نمودن شروع یک فرآیند می باشد
2- انجام آزمون های تخصصی جهت مشخص نمودن حیطه ای که باید درمان و یا تقویت صورت گیرد
آزمون های شناختی باید کاملا تخصصی باشند . یعنی وقتی می گوییم می خواهیم توجه را اندازه گیری نماییم ، آزمونی که استفاده می نماییم فقط باید توجه را بسنجد و هیچ حیطه دیگری در آن دخیل نباشد ، چون نمی توان در این مسئله تمایز قائل شد که آیا ضعف در آزمون توجه در اثر مشکل حافشه بود است یا مشکل حرکتی یا هر مشکل همراه دیگر .
3- تفسیر و بررسی آزمون های انجام شده . چرا که این آزمون ها بر اساس سالها مطالعه در حیطه های شناختی طراحی شده اند و تفسیر آنها نیز نیازمند دانش کاملا تخصصی در این زمینه می باشد .
4- انجام برنامه توانبخشی شناختی | CRT کاملا تخصصی در زمینه ارزیابی شده .
5- انجام آزمون ها میان دوره ای در حین برنامه توانبخشی شناختی | CRT جهت بررسی این مورد که آیا مسیر و برنامه درمانی ما صحیح می باشد یا خیر.
چرا در توانبخشی شناختی | CRT از کامپیوتر بسیار استفاده می شود ؟
بحثی در علوم شناختی وجود دارد به نام فلسفه ذهن . در این بحث که به بررسی های بنیادی در حیطه ذهن و علوم شناختی می پردازد یک سئوال اصلی مطرح می شود که " آیا ذهن همان کامپیوتر است ؟ "
تصمیم نداریم وارد این مقوله بشویم ولی همین نکته کفایت می نماید که وقتی ما می خواهیم یک شاخص شناختی را ارزیابی و تقویت نماییم پس باید از ابزاری استفاده نمایید که بتواند تا حدی با آن پایایی نماید که در این مورد کامپیوتر و تجهیزات وابسته به آن می توانند یکی از بهترین گزینه ها باشند .
به طور مثال در مورد اندازه گیری و بهبود شاخص های شناختی مانند توجه یا سرعت عملکرد معیار ما میلی ثانیه می باشد که این مثاله یکی از ساده ترین آیتم هایی می باشد که اهمیت استفاده از کامپیوتر را در توانبخشی شناختی مشخص می نماید . علاوه بر اهمیت سرعت و دقت در اندازه گیری آن ، نکته قابل تامل دیگر در توانبخشی شناختی | CRT مرحله به مرحله پیشرفت تمرینات به صورت دقیق می باشد . تمرین های توانبخشی شناختی | CRT باید از سطح توانایی های فرد شروع شوند و به مرور پیشرفت نمایند . این پیشرفت باید کاملا حساب شده و دقیق باشد مانند تمرین های حافظه و تمرین های بهبود سطح تحمل کاری که توالی دقیق در آنها بسیار مهم می باشد.