تنبلی چشم (آمبلیوپی) چیست؟
وقتی در اوایل کودکی، یک چشم نتواند دید کامل و طبیعی خود را بدست آورد به ضعف بینایی حاصل شده تنبلی می گویند. چشم ی که بینایی خوب پیدا می کند چشم سالم و چشم ی که ضعف پیدا می کند چشم تنبل یا آمبلیوپ نامیده می شود. تنبلی چشم عارضه شایعی بوده و از هر 100 نفر در دو تا سه نفر دیده می شود.بهترین سن برای اصلاح تنبلی چشم دوران کودکی می باشد.
بینایی طبیعی چگونه تکامل می یابد؟
نوزادی که تازه به دنیا آمده است قادر به دیدن است و وقتی نوزاد در ماه های اول زندگی از چشم هایش استفاده می کند، بنایی او تقویت می شود. در دوران اول کودکی سیستم بینایی به سرعت تکامل می یابد و بهبود دید ادامه می یابد.
اگر یک کودک نتواند به طور طبیعی از چشم خود استفاده کند، بینایی او به طور صحیح تکامل نیافته و حتی ممکن است کاهش یابد. بعد از 9 سال اول زندگی، سیستم بینایی به صورت طبیعی و کامل تکامل یافته و معمولا قابل تغییر نیست. برای بینایی طبیعی لازم است که بینایی هر دو چشم به طور یکسان تکامل یابند.
برای کسانیکه یک چشم تنبل دارند ورود به بعضی از شغل ها ممنوع است. افراد مبتلا به یک چشم تنبل حدود دو برابر نسبت به افراد سالم احتمال از دست دادن دید در چشم سالم را به علت ضربه دارند.
چه زمانی باید بینایی تست شود؟
توصیه می شود که تمام کودکان زیر چهار سال توسط چشم پزشک معاینه شده و دید آنها اندازه گرفته شود.بسیاری از متخصصین کودکان معاینه چشم را در معاینات کلی انجام داده و در صورت وجود مشکل ، کودک را به چشم پزشک معرفی می کند. اگر در خانواده، بیماری هایی مثل انحراف چشم ها، آب مروارید کودکی (مادرزادی) و یا سابقه بیماری های چشم ی وجود دارد، چشم ها باید در دوران نوزادی معاینه شود.
چه چیزی باعث تنبلی چشم می شود؟
هر عاملی که باعث عدم استفاده از چشم شود و مانع تکامل بینایی شود، می تواند تنبلی چشم ایجاد کند.در بسیاری از موارد، این عوامل که باعث تنبلی می شوند می توانند به ارث برسند.
تنبلی سه علت عمده دارد:
لوچی و انحراف
در کسانیکه انحراف چشم داشته و لوچ می باشند، تنبلی به طور شایعی دیده می شود. تصویر چشم چپ شده (منحرف) ، برای اینکه دوبینی در مغز ایجاد نشود توسط مغز خاموش می گردد و کودک فقط از چشم بهترش استفاده می کند و چشم منحرف نمی تواند خوب تکامل بیابد.
عدم دید یکسان در دو چشم به علت عیب انکساری
در عیوب انکساری چشم ، دید چشم ها با زدن عینک اصلاح می شود. در مواردی که یک چشم دوربین، نزدیک بین یا آستیگمات باشد، به علت اینکه تصویر خوبی روی شبکیه چشم ایجاد نمی شود، چشم ممکن است تنبل شود. چشم ی که تار می بیند کم کم توسط مغز خاموش شده و تنبل می شود. چشم ها در ظاهر طبیعی به نظر می رسند ولی چشم تنبل ، بینایی ضعیفی دارد. تشخیص این نوع تنبلی به علت اینکه ظاهر چشم ها کاملاً طبیعی است، بسیار مشکل می باشد . اگر تصویر هر دو چشم بیمار خیلی تار باشد، تنبلی می تواند در هر دو چشم ایجاد شود. در مواقعی که بیمار خیلی نزدیک بین و یا خیلی آستیگمات است ممکن است هر دو چشم تنبل شوند.
کدورت در مسیر شفاف بینایی چشم ها
یک بیماری چشم ی مثل آب مروارید (کدورت عدسی چشم ) می تواند باعث تنبلی چشم شود. هر عاملی که از ایجاد یک تصویر شفاف روی پرده شبکیه چشم کودک جلوگیری کند می تواند در کودک تنبلی چشم ایجاد کند. این نوع تنبلی شدید ترین فرم تنبلی چشم است.
تنبلی چشم چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص تنبلی ساده نیست. یک کودک ممکن است مطلع نباشد که یک چشم قوی و یک چشم تنبل دارد. اگر انحراف چشم نداشته باشد ( ظاهر غیر طبیعی) نمی توان تنبلی را به سادگی تشخیص داد. وقتی ما دید بیمار را تعیین می کنیم و اختلاف مشاهده می کنیم و یا دید هر دو چشم کمتر از نرمال باشد، تنبلی را تشخیص می دهیم. در مواردی که چشم پزشک نمی تواند دید کودک را ارزیابی کند (بچه کوچک است) با بستن یک چشم و تعقیب حرکات چشم (در حالی که چشم دیگر بسته است) چشم پزشک می تواند به تنبلی پی ببرد.
وقتی یک چشم تنبل است و ما چشم سالم بچه را می بندیم بچه برای بهتر دیدن سعی می کند مانع جلوی چشم سالم را کنار بزند یا از زیر آن نگاه کند و یا گریه می کند.
لازم به ذکر است دید کودک که با عینک اصلاح نشود را تنبلی می گوییم. چشم پزشک شما، با معاینه داخل چشم کودک می تواند علل دیگر کاهش دید را تشخیص دهد که شامل موارد زیر است :
آب مروارید – التهاب داخل چشم – تومورها و سایر بیماری های داخل چشم .
تنبلی چشم چگونه درمان می شود؟
برای اصلاح تنبلی چشم ، ما باید بچه را مجبور کنیم از چشم تنبل خود بیشتر استفاده کند. برای این کار ما چشم سالم بچه را می بندیم و یا آن را تار می کنیم تا بیمار برای اوقاتی فقط با چشم تنبل نگاه کند و این کار معمولاً چند هفته یا چند ماه انجام می شود. حتی پس از بهبود اولیه دید در چشم تنبل، گاهی بستن چشم ها به صورت چند ساعت در روز ممکن است تا سالها ادامه یابد تا ما بتوانیم دید چشم تنبل را از قبل بهتر کنیم.
ممکن است برای اصلاح عیب انکساری کودک، عینک تجویز شود. اگر با عینک دید اصلاح نشود آن موقع بستن چشم تنبل ضروری خواهد بود. بعضی اوقات با قطره چشم سالم را تار می کنیم و بچه را مجبور می کنیم که با چشم تنبل خود نگاه کند و گاهی با تجویز عینک، چشم سالم را تار نگه می داریم.
قبل از جراحی برای انحراف چشم ، باید بستن چشم شروع شود و گاهی پس از جراحی نیز بستن چشم تنبل ادامه می یابد. در آب مروارید مادرزادی پس از عمل جراحی و گذاشتن لنز داخل چشم ی، تجویز عینک و بستن چشم ها گاهی ادامه پیدا می کند. تنبلی چشم را نمی توان با اصلاح عیب اولیه چشم اصلاح کرد، ما باید چشم تنبل را مجبور کنیم تا قوی تر شود و به حد طبیعی برسد.ما با اصلاح انحراف چشم و عمل آب مروارید و تجویز عینک علت تنبلی را برطرف می کنیم و با بستن چشم تنبل، آن را قوی تر می کنیم.
چرا تنبلی چشم باید درمان شود؟
اگر تنبلی درمان نشود مشکلات متعدد زیر ایجاد می شود:
- چشم تنبل ممکن است تا آخر عمر دید خوبی پیدا نکند و بیمار تا آخر عمر کاهش دید شدید داشته باشد.
- عمق بینایی و دید سه بعدی در افراد دارای تنبلی چشم بسیار ضعیف می باشد.
- اگر چشم سالم فرد آسیب ببیند، بیمار تا آخر عمر دید با کیفیت نداشته و دید ضعیفی دارد.
چشم پزشک به شما و کودک شما یاد می دهد که چه کارهایی انجام دهید تا تنبلی چشم برطرف شود. کودکان معمولاً نمی خواهند که چشم خوب آنها تار شود یا بسته شود. به هر صورت پدر و مادر باید برای به دست آوردن دید خوب بچه های خود تلاش کنند. اشتیاق پدر و مادر، درگیر شدن آنها و اصرار و تشویق آنها معمولاً درمان موفق تنبلی را به همراه دارد.
از دست رفتن دید قابل پیشگیری است ?
موفقیت در درمان تنبلی چشم به موارد زیر بستگی دارد:
- شدت تنبلی چشم چقدر است؟
- وقتی درمان تنیبلی را شروع می کنیم، سن کودک چقدر است؟
اگر این مشکل تنبلی زود تشخیص داده شود و سریعاً درمان شود، اکثر بیماران دید خوب پیدا می کنند. تنبلی چشم ی که به علت انحراف چشم (لوچی) یا به علت ضعف انکساری چشم در کودکان ایجاد شود تا 9 سالگی قابل درمان است و پس از این سن معمولاً تنبلی درمان ندارد. اگر تنبلی پس از سالهای اول کودکی شناخته شود، درمان ممکن است موفق نباشد. تنبلی چشم ی که به علت کدورت مسیر بینایی است (مثل آب مروارید مادرزادی) باید بسیار سریع (در عرض چند ماه اول زندگی )تشخیص داده شود و عمل شود.
آیا انحراف چشم در کودک ما خود بخود خوب شده و نیاز به معاینه نیست؟
کودکی که چشم هایش انحراف دارد، ممکن است در یک چشم دچار ضعف دید و کاهش بینایی شدید شده و آن چشم تنبل گردد زیرا مغز انسان تصویر چشم لوچ را که باعث اشکال در وضوح تصویر مغز می شود را نادیده می گیرد و حذف می کند و کم کم چشم لوچ، تنبل می شود اگر ما از چشم ی که انحراف دارد کار بیشتری بکشیم و این چشم را به طور موثرتری به کار گیریم می توانیم باعث بهبود دید در چشم منحرف بشویم.برای این منظور ما چشم سالم و قوی کودک را باید ببندیم تا چشم دچار انحراف تدریجاً به کار بیفتد.بچه هایی که چشم لوچ دارند بایستی سریع تر توسط چشم پزشک معاینه شوند.
درمان لوچی ممکن است شامل بستن چشم ، تجویز عینک، قطره های چشم ی، جراحی و یا مخلوطی از چند روش باشد.
آیا تماشای تلویزیون از نزدیک به چشم کودکان آسیب می رساند؟
کودکان بهتر از بزرگسالان می توانند روی اجسام نزدیک تمرکز کنند بدون اینکه فشاری به چشم آنان وارد شود بچه ها معمولاً عادت دارند اجسام را خیلی به چشم نزدیک کرده و یا دقیقاً چسبیده به تلویزیون به تصویر آن نگاه می کنند. هیچ مدرکی وجود ندارد که ثابت کند این کار به چشم کودک آسیب می زند. با رشد کودک این عادت کم کم از بین میرود.
در افراد نزدیک بین (مایوپ) این عادت از بین نرفته و این افراد خیلی نزدیک به تلویزیون می نشینند.بنابراین باید توسط چشم پزشک معاینه شوند.
آیا ناتوانی در یادگیری کودک به علت مشکلات چشم کودک است؟
مشکل در خواندن، فهم ریاضی و مشکلات آموختنی دیگر در کودک به علت ناتوانی در یادگیری است.هیچ مدرک ثابت شده ای وجود ندارد که نشان دهد مشکلات بینایی باعث ناتوانی در یادگیری می شود و درمان مشکلات بینایی باعث برطرف شدن اشکال در یادگیری شده باشد.
این اشکالات یادگیری با مشاوره با آموزگاران و متخصصان تربیت کودک حل میشود. البته قبل از آن باید چشم های کودک معاینه و در صورت لزوم عینک تجویز شود.
آیا هویچ بینایی انسان را تقویت می کند؟
هویچ سرشار از ویتامین آ است که برای بینایی ضروری است ولی بسیاری از غذاهای دیگر نیز این ویتامین را به مقدار کافی دارند. در یک رژیم غذایی مطلوب و معمولی با یا بدون هویچ، ویتامین آ کافی به بدن ما می رسد.
آیا کودکان ی که ضعف بینایی دارند نباید نوشته های ریز را بخوانند؟
کسانیکه چشم های ضعیفی دارند و یا عینک می زنند، اگر نوشته های خیلی ریز را بخوانند، زودتر از افراد عادی خسته می شوند، تشبیه کردن چشم انسان به عضله کار درستی نیست. چشم ما بیشتر به دوربین عکاسی شبیه است. وقتی ما از دوربین برای عکس برداری از تصاویر مبهم و پیچیده استفاده می کنیم، دوربین خسته نمی شود. ما هم می توانیم از چشم های خود هر چقدر دلمان می خواهد بدون ترس از خسته شدن، استفاده کنیم.
ورم ملتحمه چیست؟
ملتحمه پرده نازک و پرعروقی است که روی قسمت داخل پلکها و روی سفیدی چشم (صلیبیه) را می پوشاند. وقتی ملتحمه التهاب پیدا می کند، به این حالت ورم ملتحمه یا کونژنکتیویت گفته می شود.
ملتحمه دارای عروق خونی ریزی است که تولید موکوس می کنند و باعث پوشش اشک روی چشم شده و چشم را لیز کرده و حرکات چشم را تسهیل می کنند. وقتی ملتحمه تحریک شده و یا ملتهب گردد، عروق خونی آن بزرگتر شده و برجسته تر می شوند و چشم ما قرمز می شود، ترشحات چشم زیاد شده و گاهی پلکها به هم می چسبند.
گل مژه چیست؟
به توده قرمز و دردناک که نزدیک لبه پلک قرار دارد گل مژه گفته می شود. گل مژه معمولاً به علت عفونت باکتریایی به وجود می آید. بعضی از گل مژه ها روی رییشه فولیکول مژه ها ایجاد می شوند که به آن گل مژه خارجی می گوییم. بیشتر مواقع عفونت یکی از غدد چربی لبه پلک (غدد میبومین) باعث تورم داخل پلک شده که به آن گل مژه داخلی می گوییم. در بیماری بلفاریت (التهاب لبه پلک) گل مژه به دفعات ایجاد می شود، انسداد مجرای خروجی غدد چربی با شوره های بلفاریت و تکثیر باکتری ها باعث این نوع گل مژه می شود.
شالازیون چیست؟
تورم غده چربی (میبومین) روی لبه پلک و تجمع بدون درد چربی در آن را شالازیون می گویند. وقتی که مجرای خروجی غده چربی لبه پلک مسدود شود، گاهی گل مژه داخلی تخلیه نشده ولی درد آن برطرف شده و در طول زمان شالازیون ایجاد میشود. برخلاف گل مژه، شالازیون بدون درد است. شالازیون به علت عفونت باکتریایی نیست و هیچگاه سرطان ایجاد نمی کند.